Ongeveer 150 docenten van een grote hogeschool, evalueren momenteel wederom het ‘uitgevoerde onderwijs’ samen met hun studenten. Aanvankelijk zou de evaluatie ‘business as usual’ worden, maar de plotseling genomen maatregelen in verband met het coronavirus zorgen ervoor dat het klassikale onderwijs is stopgezet. Persoonlijke en economische problemen voor studenten en docenten, die met de crisis ontstaan, moeten eerst het hoofd worden geboden. En in de tussentijd moet het onderwijs weer opstarten. Geen eenvoudige opgave. Het evalueren komt daarmee ook in een ander daglicht te staan.
De evaluatie is opgezet om te achterhalen wat men vindt van de flexibiliteit van het onderwijs. Zijn er voldoende online onderwijsmogelijkheden of verschillende vormen van toetsing. Kan de student onderdelen zelf plannen, want er wordt gestudeerd náást het werk. Wat zou de student graag willen, wat gaat er goed, wat kan er beter, …
Wel heel toepasselijk nu.
De methode achter deze aanpak heet ‘appreciative inquiry’ (zie ook toelichting in cursief). De methode voorziet in praktische handvaten, waarmee het verbeterproces gestructureerd en niet per toeval goed verloopt. Het grote idee erachter is dat deze benadering verandering bewerkstelligt vanuit datgene dat zich eerder heeft bewezen en daarmee ‘automatisch’ draagvalk creëert bij de deelnemers in het proces. Men voelt zich sterk betrokken bij de verbetermogelijkheden én bij de plannen. Men heeft ze tenslotte zelf geconstateerd én bedacht.
Appreciative Inquiry
Bij Appreciative Inquiry (AI) ligt de nadruk op onderzoek naar en aandacht geven aan wat werkt en een voedingsbodem vormt voor een organisatie, een groep of individu. In plaats van overtuigen om te veranderen zorgt AI voor het gezamenlijk creëren van overeenstemming en perspectief
Het is zowel een zienswijze om je omgeving te beschouwen, als een onderzoeksmethode die je kunt toepassen in verbeterprocessen. Kenmerkend is de waarderende benadering: onderzoeken van kansen en mogelijkheden in plaats van richten op problemen en onmogelijkheden. Met de focus op het vergroten van krachten, leren van het verleden en ontwikkelen van successen waar men trots op is in plaats van focus op wat er niet goed gaat, corrigeren van fouten en het wegwerken van zwaktes, onderscheidt AI zich van traditionele onderzoeksmethodes.
AI vraagt om openheid, wederzijdse waardering en een onderzoekende houding van mensen, zeker als de verschillen groot zijn. Dat is nodig voor werkelijke en blijvende verandering. Organisaties en medewerkers die Appreciative Inquiry inzetten zijn bereid hun verantwoordelijkheid te delen met anderen. Ze weten uit ervaring dat succesvolle verandering altijd het resultaat is van de betrokkenheid en inspanning van velen, waarin zij zelf een katalyserende en ondersteunende rol vervullen. Waarderend samenwerken geeft inspiratie tot verbeteren en is de smeerolie in organisaties, zonder alles overhoop te gooien.Sommige docenten passen deze aanpak al van nature toe. Andere medewerkers worden hierin getraind, als dat nodig is. De docenten die dit vanaf het begin omarmd hebben, hebben we tot ambassadeurs van de ‘waarderende benadering’ gemaakt. Samen dragen ze zo deze succesvolle aanpak uit en passen het toe. Anderen nemen het over, waardoor verbeterprocessen zich op allerlei plekken in de organisatie ontpoppen.
De docent legt in een
praktische tool de oplossingsrichtingen vast. En de eerste acties zet de docent
zelfstandig direct al in gang. Deze resultaten worden daarna weer opgepakt door
de curriculum commissie (waarin natuurlijk ook docenten zitten) en de
opleidingsdirecteur. Dit gebeurt in sessies ook volgens de methode
‘appreciative inquiry’, waarmee realistische verbeterplannen ontstaan en echt
worden uitgevoerd. Zo wordt de gehele opleiding stappen vooruit gebracht. De
tool bewaakt de voortgang en sluit aan op andere verbeterprocessen van de
hogeschool. De verschillende opleidingsdirecteuren hebben op hun beurt weer
gesprekken met het College van Bestuur.
De positieve verandering
en ontwikkeling gaat zo, als een door de kleine vlinder veroorzaakte windvlaag,
door het hele instituut. Een ogenschijnlijk kleine aanpassing in de manier van
evalueren en sturen op kwaliteit leidt van hoog tot laag tot kleine én grote
verbeteringen in het onderwijs.
Evalueren is niets
nieuws maar het effect van de waarderende benadering ‘appreciative inquiry’ is
groot. Door deze opbouwende benadering heeft men zin in het ondernemen van
actie na het ophalen van feedback en heeft men zin om de hoger liggende
verbetercyclus op te starten. Zo wakkert men zelf de verbeterwind stevig aan.
Max Bell
